Je kunt het nog zien aan de gevels: Wittevrouwen herbergde talloze winkels en winkeltjes. Daaronder was ook een filiaal van het in de jaren zeventig teloor gegane kuideniersconcern De Gruyter. De firma Gruyter was, naast zijn ‘Snoepje van de Week’, ook befaamd om zijn met prachtige tegeltableaus gesierde winkels. Daarover verscheen onlangs het boek ‘De kunst van De Gruyter’.

Door Marja van der Wees

Stijlvolle winkel aan de Biltstraat
In dit van vele prachtige oude foto’s voorziene boek kunnen we lezen hoe Jacques de Gruijter, kleinzoon van oprichter Piet, op jonge leeftijd naar Utrecht komt en in 1898 een filiaal opent op Biltstraat nummer 24. Jacques’ wens is een stijlvolle winkel: met een overvloed aan siermotieven in veelkleurig baksteen. En bovendien afgeronde etalageruiten en een kostbaar erkerfront zoals in Utrecht nog niet eerder is gerealiseerd in een nieuwbouwpand. Die rondingen zijn behouden gebleven, tot vreugde ook van de huidige bewoner, makelaar De Keizer. In de tijd dat Jacques aan de Biltstraat zit, komt hij in contact met de Utrechtse decorateur Antonius Smit. Dit contact zal twintig jaar duren en leidt tot vele prachtig gedecoreerde en betegelde panden van het De Gruyterconcern (in 1900 werd de ‘ij’ in de naam vervangen door ‘y’) in heel Nederland.

Uiteindelijk door aarzelend management ten onder
Opvallend aan de winkel op de Biltstraat zijn ook de reusachtige gaslamparmaturen – elektra komt hier pas in 1906 – boven de etalages, zodat de waren goed te zien zijn, ook in de donkere uren…
Ook de plek van de winkel is geen toeval: om succes te hebben, moeten de winkels gesitueerd zijn aan de belangrijkste in- en uitvalswegen naar en van het centrum van de stad. Liefst nog daar, waar de buurtbewoners over voldoende koopkracht beschikken en niet naar de markt gaan. Of die laatste twee zaken opgingen voor de toenmalige buurtbewoners vermeldt het boek niet.
De zaken gingen in ieder geval goed: de omzet van het filiaal Biltstraat lag de eerste drie jaar op gemiddeld fl. 2.000,00 per maand, wel met een terugval in de zomermaanden van zo’n 30 procent. De jaarlijkse groei was 10 procent.
Naast al dit boeiends over de mooie De Gruyterwinkel aan de Biltstraat is er in het boek nog veel meer te lezen en te bewonderen over het kruideniersimperium waar men hield van kwaliteit en schoonheid, maar dat later door aarzelend management ten onder ging.

De kunst van De Gruyter, handel en keramiek in Utrecht en elders
Peter Sprangers, Begijnekade 18 Uitgevers, € 19,95, verkrijgbaar in de boekhandel.