Tijd voor struikelstenen?

Stolpersteine op de Nieuwegracht.
Foto: Eric Westzaan

Meer dan duizend joodse mannen, vrouwen en kinderen uit Utrecht en omgeving zijn tijdens Tweede Wereldoorlog omgebracht. Negen zogeheten struikelstenen (Stolpersteine) herinneren aan de plekken waar zij woonden: de Schoutenstraat (1), het vroegere Joodse weeshuis aan de Nieuwegracht (5) en de Maliesingel (2).

Stolpersteine zijn bedacht door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, zoon van Nazi-ouders. Het zijn keien bedekt met een messing plaatje, waarin de naam, geboortedatum en de datum en plaats van deportatie van een vroegere joodse bewoner gegraveerd zijn. Deze stenen van 10 bij 10 centimeter worden in de stoep voor het huis gelegd. Demnig noemt als zijn drijfveer: “Een mens is pas vergeten, als zijn naam is vergeten.” Hij noemt ze struikelstenen omdat je erover struikelt met je hoofd en hart, want je moet buigen om de tekst te kunnen lezen.

In het begin van de bezettingsjaren, toen buitenlandse joden uit het kustgebied werden verdreven, vormde zich in Utrecht een grote gemeenschap van joodse vluchtelingen uit Duitsland. De deportaties uit Utrecht begonnen in februari 1942. Politieagenten haalden de mensen thuis op en brachten ze naar het Maliebaanstation. Daarvandaan werden zij eerst naar Amsterdam vervoerd, later naar Westerbork en uiteindelijk naar vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor.

Wittevrouwen

Weinig mensen weten dat ook in de wijk Wittevrouwen nogal wat joden hebben gewoond, vaak ook na te zijn gevlucht uit Duitsland. Via de website joodsmonument.nl valt te achterhalen welke mensen op welk adres woonden. De meeste joodse gezinnen woonden in de F.C. Dondersstraat (8 adressen), Biltstraat (7), Obrechtstraat (6) en de Staalstraat (5). Veel straten zoals de Zandhofsestraat, Kapelstraat, Bollenhofsestraat, Oude Kerkstraat en Poortstraat hadden een paar joodse bewoners. De beschrijving van de bewoners op de site is soms niet mis te verstaan: ‘Eduard Henri Benjamin van Lier woonde en praktiseerde aan de Biltstraat 130. Hij was een bekend specialist in maag- en stofwisselingsziekten. Op 14 mei 1940 maakte hij een einde aan zijn leven samen met zijn echtgenote, zoon en schoondochter.’ Het wordt tijd voor struikelstenen in de wijk. Ze kosten maar  €125,- per stuk.