Toekomstimpressie van het Wolvenplein
Foto: AM/BiermanHenket

In 1853 is de eerste steen van de Wolvenpleingevangenis gelegd. In 2014 sluiten de poorten en zetten omwonenden zich in om er een prachtplek van te maken. Een plek om te wonen, logeren, werken, wandelen, eten en feesten. Dat lijkt behoorlijk te gaan lukken; de contouren van een nieuwe parel van de stad komen in beeld. 

In de middeleeuwen en lang daarna kregen mensen andere straffen dan nu: ze kwamen terecht in de kerker onder het stadhuis, werden daarna opgesloten in het tuchthuis, aan de schandpaal gezet of verbannen uit de stad. Het strafrecht van Napoleon schreef opsluiting in speciale gebouwen met kleine cellen voor, zodat men kon nadenken over begane zonden. Gevangenen sliepen in een hangmat, maakten lucifersdoosjes of herstelden uniformen. Een rondleider van Stadsdorp Wolvenburg wijst naar een aantal buitenkooien aan de gevangenismuur: “Gevangenen mochten daar dagelijks een half uur luchten met een kap op het hoofd en zonder te praten. Zo was de situatie tot 1900 en daar werden veel gevangenen gek van.” In de loop van de jaren mocht er meer onderling contact zijn en werd in groepen gewerkt. Na de Tweede Wereldoorlog werd het gevangeniswezen langzamerhand meer gericht op terugkeer in de maatschappij. 

In het eerste deel van de gevangenis was de woning van de directie en de portier. Rechts daarvan waren de woningen voor bewakers en de cellen liggen daar in kruisvorm achter. Na 1945 was het een huis van bewaring, criminelen zaten hier voor berechting. In 2000 is de gevangenis verbouwd tot Penitentiaire Inrichting, maar veel is nog origineel. De gevangenis is na 2014 vaak gebruikt als decor voor praatprogramma’s. In de cellen en de 25 verschillende kantoorruimtes werken nu zelfstandige, veelal creatieve ondernemers. 

Sociale nieuwe eigenaar

De gevangenis is in 2021 door het Rijksvastgoedbedrijf verkocht aan gebiedsontwikkelaar AM, onderdeel van bouwgroep BAM. Wilma Duitscher, voorzitter van bewonersvereniging De Witte Wolf, is hier zeer verheugd over omdat een gedeelde visie daaraan ten grondslag ligt. De Witte Wolf komt voort uit buurtplatform Stadsdorp Wolvenburg, dat zich inzet voor een herbestemming van de gevangenis die past bij de buurt en de stad. De Witte Wolf richt zich op een passende woonbestemming. Wilma: “Wat willen we voor de stad? Minder auto’s, meer groen en gezonder leven. En huizen. Op basis daarvan zijn de plannen ontwikkeld met een kerngroep van zo’n twintig mensen. AM is onze partner en woningcorporatie Mitros ging ook met ons in zee. Belangrijk voor De Witte Wolf was dat er sociale huur zou komen en daarin heeft de gemeenteraad ons gesteund.” Anderhalf jaar is wekelijks met elkaar gepraat over het plan van aanpak voor de gevangenis, met alle partners. “Voorop staan nu de vragen hoe we het gaan uitwerken: gaat het hek bijvoorbeeld dicht of niet? Wordt het talud openbaar terrein? Wat zijn de garanties over minimalisering van geluidsoverlast aan de voorkant? Het wordt een spannende tijd omdat je elkaar steeds weer moet vinden.”

Susan Rietveld van buurtplatform Stadsdorp Wolvenburg: ”We proberen de kwaliteit van wat er komt in de gaten te houden. Het moet passen bij onze manier van leven. We zijn er zeven jaar geleden mee begonnen, expres met twee groepen, want toekomstige bewoners hebben een andere positie dan de buurt. Het is fantastisch dat De Witte Wolf de onderhandelingen deed en de aanbesteding samen met AM gewonnen heeft.” Susan meldt dat het geen licht proces was en is, omdat sommige mensen in de buurt het zeer oneens met je kunnen zijn. Het is belangrijk dan niet tegenover elkaar komen te staan, in dialoog te blijven en zo nader tot elkaar te komen. Stadsdorp is er heel content mee dat de parkeerplaats een groene invulling krijgt. De voetgangersbrug die het Griftpark en de Griftparkeergarage verbindt met de stad vergt aandacht, er kan een te grote doorstoom ontstaan. Maar ook: “We gaan kijken wat we samen kunnen doen en wat blijvend kan bestaan voor de buurt. En breder natuurlijk, want het gebied heeft alles in zich om een stedelijke parel te worden.” 

Het toekomstige Wolvenplein

In het nieuwe Wolvenplein komen twee toegangspoorten en een mix van koopwoningen (18) en huurwoningen (14 sociale huur en 4 middenhuur). In de lange cellenvleugel is een kleinschalig stadshotel van Star Lodge gepland met ongeveer vijftig kamers, inclusief horeca. Er komen bedrijfs- en kantoorruimten in de twee andere cellenvleugels. Deze ruimtes worden verhuurd door De Stadstuin. In de voormalige kerk komt naast een eventruimte een ruimte voor de buurt. Er is een wandelpad gepland door de groene binnenhoven van de voormalige luchtplaatsen én buiten de singelmuur. De monumentale gebouwen worden gerestaureerd en verduurzaamd en er komt nieuwbouw op de plaats van de sportzaal en expeditie bij de noordoosthoek. 

Een flink aantal partners werkt samen aan de herontwikkelingsvisie voor het Wolvenplein: gebiedsontwikkelaar AM, Levenslang CV, bewonersvereniging De Witte Wolf, De Stadstuin, Woningcorporatie Mitros en Star Lodge Hotels. Aan deze visie is stevig bijgedragen door het ontwerpteam, waar BiermanHenket Architecten en Karres en Brands landschapsarchitecten deel van uitmaken. 

Momenteel, in 2022, speelt het traject van het opstellen van het intentiedocument en vervolgens Stedenbouwkundig Programma van Eisen. Drie brainstormgroepen gaan aan de slag met de uitwerking: hoe gaat het Wolvenplein ontwikkeld worden als het gaat om de gemeenschappelijke, gedeelde zaken, het wonen en de horeca en werk. Het omgevingsplan (voorheen bestemmingsplan) wordt vermoedelijk vastgesteld in 2023. De daadwerkelijke bouw- en herstelwerkzaamheden zullen in 2024/2025 plaatsvinden.

Bronnen:

wolvenpleinontwikkelt.nl

wolvenburgutrecht.nl (rondleidingen!)

destadstuin.nl

dewittewolf.org